દલિત અને આદિવાસી સંગઠનોએ બુધવારે ‘ભારત બંધ’નું એલાન આપ્યું છે. જેના કારણે આજે ઘણી જગ્યાએ સેવાઓ અને સંસાધનો ખોરવાશે. વાસ્તવમાં, અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિ અનામતમાં ક્રીમી લેયર પર સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણય વિરુદ્ધ બંધનું એલાન આપવામાં આવ્યું છે. બસપા સહિત ઘણી પાર્ટીઓ તેના સમર્થનમાં સામે આવી છે.

હાઈલાઈટ્સ :

• વિવિધ સંગઠનોએ 21 ઓગસ્ટે ‘ભારત બંધ ‘ એલાન આપ્યું
• બસપા સહિત ઘણી પાર્ટીઓએ આપ્યું સમર્થન
• પોલીસ પ્રશાસનને એલર્ટ પર રાખવામાં આવ્યું

આવી સ્થિતિમાં સવાલ એ છે કે ભારત બંધ શા માટે બોલાવવામાં આવ્યો? સુપ્રીમ કોર્ટના કયા નિર્ણયનો દલિત સંગઠનો કરી રહ્યા છે વિરોધ? શું છે દલિત સંગઠનોની માંગ? યુનિયન પબ્લિક સર્વિસ કમિશન (UPSC) માં લેટરલ એન્ટ્રી શા માટે પ્રશ્ન હેઠળ છે? ભારત બંધ દરમિયાન શું ખુલ્લું રહેશે અને શું બંધ રહેશે? ચાલો જાણીએ આ બધા પ્રશ્નોના જવાબ.

શું છે સુપ્રીમ કોર્ટનો નિર્ણય?

સુપ્રીમ કોર્ટે SC-ST આરક્ષણમાં ક્રીમી લેયરને લઈને ચુકાદો આપ્યો હતો કે તમામ SC અને ST જાતિઓ અને જનજાતિઓ સમાન વર્ગ નથી. કેટલીક જાતિઓ વધુ પછાત છે. ઉદાહરણ તરીકે, ગટર સાફ કરનારા અને વણકર તરીકે કામ કરતી બંને જાતિઓ SC શ્રેણી હેઠળ આવે છે, પરંતુ આ જાતિના લોકો બાકીના લોકો કરતા વધુ પછાત રહે છે.આવી સ્થિતિમાં, આ લોકોના ઉત્થાન માટે, રાજ્ય સરકારો એસસી-એસટી અનામતનું વર્ગીકરણ (પેટા-વર્ગીકરણ) કરી શકે છે અને અલગ ક્વોટા નક્કી કરી શકે છે. કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું કે આવું કરવું બંધારણની કલમ 341ની વિરુદ્ધ નથી.

ક્વોટા નક્કી કરવાના નિર્ણયની સાથે સુપ્રીમ કોર્ટે રાજ્યોને જરૂરી નિર્દેશ આપતા કહ્યું કે રાજ્ય સરકારો આ નિર્ણય મનસ્વી રીતે લઈ શકે નહીં. આમાં પણ બે શરતો લાગુ પડશે. પ્રથમ શરત એ છે કે SC માં કોઈપણ એક જાતિને 100% ક્વોટા આપી શકાય નહીં. બીજું, SC માં સમાવિષ્ટ કોઈપણ જાતિના ક્વોટા નક્કી કરતા પહેલા, તેના હિસ્સા વિશે નક્કર ડેટા હોવો જોઈએ.

તમને જણાવી દઈએ કે ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ, જસ્ટિસ વિક્રમ નાથ, જસ્ટિસ બેલા એમ ત્રિવેદી, જસ્ટિસ પંકજ મિથલ, જસ્ટિસ મનોજ મિશ્રા અને જસ્ટિસ સતીશ સતીશ ચંદ્ર શર્માની 7 સભ્યોની બેન્ચે આ નિર્ણય સંભળાવ્યો હતો.

સુપ્રીમ કોર્ટે કઈ અરજીઓ પર આ નિર્ણય આપ્યો?

તમને જણાવી દઈએ કે સુપ્રીમ કોર્ટે આ નિર્ણય એ અરજીઓ પર સુનાવણી દરમિયાન આપ્યો હતો જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે SC અને STની અનામતનો લાભ તેમાં સામેલ કેટલીક જાતિઓને જ આપવામાં આવી રહ્યો છે. જેના કારણે ઘણી જ્ઞાતિઓ પાછળ રહી ગઈ છે. આવેદનમાં આ જાતિઓને મુખ્ય પ્રવાહમાં લાવવા માટે ક્વોટામાં જોગવાઈ કરવાની માંગ કરવામાં આવી હતી. 2004નો નિર્ણય આ દલીલના માર્ગમાં આવી રહ્યો હતો, જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે અનુસૂચિત જાતિને વર્ગીકૃત કરી શકાય છે.

કયા પક્ષો ભારત બંધને સમર્થન આપે છે?

ભારત બંધને સમર્થન આપનારા પક્ષોમાં બહુજન સમાજવાદી પાર્ટી, ભીમ આર્મી ચીફ, ભારત આદિવાસી પાર્ટીનો સમાવેશ થાય છે. આ ઉપરાંત કોંગ્રેસ સહિત કેટલીક પાર્ટીઓના નેતાઓ પણ સમર્થનમાં આવ્યા છે.

તમારી માંગણીઓ શું છે?

NACDAOR એટલે કે દલિતોનું નેતૃત્વ કરતા નેશનલ કોન્ફેડરેશન ઓફ દલિત અને આદિજાતિ સંગઠનોએ માંગણી કરી છે કે સુપ્રીમ કોર્ટે ક્વોટા અંગેના નિર્ણયને પાછો ખેંચવો જોઈએ અથવા પુનર્વિચાર કરવો જોઈએ.સરકારી સેવાઓમાં એસસી/એસટી/ઓબીસી કર્મચારીઓના જાતિ આધારિત ડેટા તેમની સચોટ પ્રતિનિધિત્વની ખાતરી કરવા માટે તરત જ જાહેર કરવામાં આવે.

સમાજના તમામ વર્ગોમાંથી ન્યાયિક અધિકારીઓ અને ન્યાયાધીશોની ભરતી કરવા માટે એક ભારતીય ન્યાયિક સેવા આયોગની પણ સ્થાપના કરવી જોઈએ જેથી કરીને ઉચ્ચ ન્યાયતંત્રમાં SC, ST અને OBC વર્ગોના 50 ટકા પ્રતિનિધિત્વની ખાતરી કરી શકાય.
કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારના વિભાગો તેમજ જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમોમાં તમામ બેકલોગ ખાલી જગ્યાઓ ભરવી જોઈએ.સરકારી પ્રોત્સાહનો અથવા રોકાણોથી લાભ મેળવતી ખાનગી ક્ષેત્રની કંપનીઓએ તેમની કંપનીઓમાં હકારાત્મક પગલાંની નીતિઓ લાગુ કરવી જોઈએ.

લેટરલ એન્ટ્રીને લઈને હોબાળો કેમ?

યુપીએસસીમાં લેટરલ એન્ટ્રીનો અર્થ થાય છે ખાનગી ક્ષેત્રના લોકોની સરકારમાં મોટી જગ્યાઓ પર સીધી ભરતી. તેનો ઉદ્દેશ્ય એ છે કે નિષ્ણાતો વહીવટમાં સામેલ થાય અને સ્પર્ધા રહે. લેટરલ એન્ટ્રી હેઠળ, સરકારમાં જોઈન્ટ સેક્રેટરી, ડિરેક્ટર અથવા ડેપ્યુટી સેક્રેટરીની ભરતી થાય છે. 17 ઓગસ્ટે કેન્દ્ર સરકારે 45 અધિકારીઓની ભરતી માટે ખાલી જગ્યાઓ બહાર પાડી હતી.

શું લેટરલ એન્ટ્રીમાં આરક્ષણ લાગુ નહીં થાય?

આ અંગે BJP IT સેલના પ્રભારી અમિત માલવિયાનું કહેવું છે કે UPSCની અન્ય પરીક્ષાઓમાં જે અનામતના નિયમો લાગુ પડે છે તે પંચ દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલી લેટરલ વેકેન્સીમાં લાગુ થશે.
ભારત સરકારના કર્મચારી અને તાલીમ વિભાગે એક આરટીઆઈના જવાબમાં જણાવ્યું હતું કે સરકારી નોકરીઓમાં આરક્ષણ 13 રોસ્ટર પોઈન્ટ દ્વારા લાગુ કરવામાં આવે છે.

રોસ્ટર સિસ્ટમ શું છે?

આમાં સરકારી નોકરીમાં દરેક ચોથી પોસ્ટ OBC માટે, દર 7મી પોસ્ટ SC માટે, દર 10મી પોસ્ટ EWS માટે, દર 14મી પોસ્ટ ST માટે અનામત હોવી જોઈએ. જો કે, ત્રણ કરતાં ઓછી જગ્યાઓ પર ભરતી માટે અનામત લાગુ પડતું નથી.ટેકનિકલ કાયદાકીય કારણોનો લાભ લઈને સરકારે અલગ-અલગ વિભાગોમાં ત્રણથી ઓછી જગ્યાઓ માટે જાહેરાત બહાર પાડી છે. તેથી આમાં અનામત લાગુ પડતું નથી. જોકે, આજે સરકારે લેટરલ એન્ટ્રીની ભરતી રદ કરી છે.