ઓડિશાના ડેબરીગઢ અભયારણ્યની નજીક આવેલા ધોદ્રોકુસુમ ગામમાં છેલ્લા એક વર્ષથી દરેક લોકો પર્યાવરણને અનુકૂળ જીવન જીવી રહ્યા છે જેથી જંગલના તમામ વન્ય પ્રાણીઓ પણ કુદરતી વાતાવરણમાં રહી શકે. ડીએફઓ અંશુ પ્રજ્ઞાન દાસની પહેલને કારણે આ બધું શક્ય બન્યું.
છેલ્લા એક વર્ષથી ઓડિશાના ડેબરીગઢ વન્યજીવ અભયારણ્યના તમામ પ્રાણીઓ ભય વિના જંગલમાં ફરે છે. ઈકો-ફ્રેન્ડલી ગામ ધોદ્રોકુસુમના 48 પરિવારોએ આ પ્રાણીઓને સંપૂર્ણ કુદરતી વાતાવરણ પૂરું પાડવાનું કામ જાતે લીધું છે. અહીં રહેતા 48 પરિવારોના 200 થી 250 જેટલા લોકોએ તેમના ગામને પ્લાસ્ટિક મુક્ત બનાવ્યું છે. ગામમાં ડસ્ટબીન છે અને તમામ ઘરોમાં બળતણ બચાવતી ચૂલા વપરાય છે. આટલું જ નહીં, ગ્રામીણો હવે જંગલના પ્રાણીઓને પોતાના દુશ્મન નહીં પણ પોતાના મિત્ર માને છે.
આ પહેલમાં ગ્રામજનોને મદદ કરી રહ્યા છે હીરાકુડ અભયારણ્યના ડીએફઓ અંશુ પ્રજ્ઞાન દાસ. એક વર્ષ પહેલાં, જ્યારે તેણી અહીં વન અધિકારી તરીકે પોસ્ટ કરવામાં આવી હતી, ત્યારે તેણે ડેબરીગઢ વન્યજીવો માટે સુંદર વાતાવરણ બનાવવાનું નક્કી કર્યું. હીરાકુડ જળાશયની નજીક હોવાથી તેણે જોયું કે જંગલના પ્રાણીઓ આ ગામમાંથી પસાર થતા હતા. આવી સ્થિતિમાં જો તેમને અહીં પ્રાકૃતિક વાતાવરણ ન મળે તો પ્રાણીઓ મુક્તપણે જીવી શકતા નથી. તેમણે પ્રાણીઓ અને મનુષ્યો વચ્ચે સુમેળ લાવવા માટે ઘણા કાર્યક્રમો કર્યા. તેમણે આ કામની શરૂઆત ગામના દરેક ઘરમાં શૌચાલય બનાવીને કરી હતી. ટૂંક સમયમાં જ તેણે આખા ગામને ખુલ્લામાં શૌચ મુક્ત બનાવી દીધું.
ગ્રામજનો જંગલમાં સૌથી ઓછું લાકડું કાપે છે, તેથી તેઓએ વિભાગ વતી દરેક ઘરમાં ઉર્જા-બચત ચૂલા પણ આપ્યા. આ ઉપરાંત ગામમાં વિવિધ સ્થળોએ ઇકો ફ્રેન્ડલી માટીના ડસ્ટબીન બનાવવામાં આવ્યા છે. અંશુ પ્રજ્ઞાન કહે છે કે “સાંબર, ભારતીય ગૌર, હરણ અને મોર જેવા પ્રાણીઓ અવારનવાર અહીંના જંગલમાં બહાર ફરતા હોય છે. જ્યારથી ગ્રામજનોએ અહીં પ્લાસ્ટિક મુક્ત વાતાવરણ બનાવ્યું છે, ત્યારથી પ્રાણીઓની અવરજવર પણ વધી છે અને માણસો અને પ્રાણીઓ વચ્ચે સારા સંબંધ બન્યા છે.”
