HTLS 2023: ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડે ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતની તુલના અમેરિકાની સર્વોચ્ચ અદાલત સાથે કરી છે અને તેને જનતા અદાલત ગણાવી છે. તેમનું કહેવું છે કે યુએસ સુપ્રીમ કોર્ટ એક વર્ષમાં લગભગ 80 કેસનો નિકાલ કરે છે, જ્યારે આ વર્ષે ભારતની સુપ્રીમ કોર્ટે લોકોની સેવા કરવાની પોતાની પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવતા 72,000 કેસોનો નિકાલ કર્યો છે. એચટી લીડરશિપ સમિટ 2023ના પાંચમા અને છેલ્લા દિવસે સત્રને સંબોધિત કરતી વખતે તેમણે આ વાત કહી.
મુખ્ય ન્યાયાધીશ ચંદ્રચુડે એમ પણ કહ્યું હતું કે ન્યાયાધીશો જાહેર નૈતિકતા દ્વારા નહીં પણ બંધારણીય નૈતિકતા દ્વારા માર્ગદર્શન આપે છે. તેમણે ભાઈચારો, માનવીય ગૌરવ, વ્યક્તિગત નૈતિકતા અને સમાનતા જેવા મૂલ્યોની પણ વાત કરી.
જજોની નિવૃત્તિ પર શું કહ્યું?
ચંદ્રચૂડે યુએસ અને ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતની તુલના કરતી વખતે ન્યાયાધીશોની નિવૃત્તિ વય પર તેમનો પરિપ્રેક્ષ્ય પણ શેર કર્યો. જણાવી દઈએ કે અમેરિકન ન્યાયિક પ્રણાલીમાં ન્યાયાધીશો માટે નિવૃત્તિની કોઈ વય નથી. જ્યારે ભારતમાં ન્યાયાધીશો નિવૃત્ત થાય છે. મુખ્ય ન્યાયાધીશે કહ્યું, “મને લાગે છે કે ન્યાયાધીશોએ નિવૃત્ત થવું જોઈએ.” મને લાગે છે કે મનુષ્યો પર પોતાની ભૂલો માટે જવાબદારી નાખવી એ એક મોટી જવાબદારી છે. ન્યાયાધીશો મનુષ્ય છે. તેમનામાં હંમેશા ભૂલો થવાની સંભાવના રહે છે. આવનારી પેઢીઓને જવાબદારી સોંપવી મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે.”
અદાલતોમાં પછાત લોકો અને મહિલાઓની સંખ્યા કેવી રીતે વધશે?
ચેમ્બર ઓફ ડેપ્યુટીઝમાં પ્રવેશ મેળવવા માટે એક અનૌપચારિક પ્રક્રિયા પણ છે. આવી સ્થિતિમાં ઘણા લોકો આગળ વધી શકતા નથી. પણ હું તમને એક સારી વાત કહેવા માંગુ છું. સમગ્ર ભારતમાં જિલ્લા સ્તરની અદાલતોમાં પુરૂષો કરતાં વધુ મહિલાઓની નિમણૂક કરવામાં આવી રહી છે. રાજસ્થાન, ઉત્તર પ્રદેશ અને મહારાષ્ટ્રની જિલ્લા અદાલતોમાં 120માંથી 70 મહિલાઓની નિમણૂક કરવામાં આવે છે. જ્યારે કાયદાકીય સંસ્થાઓમાં મહિલાઓની નિમણૂક થાય છે ત્યારે એવી માનસિકતા હોય છે કે પરિવારની જવાબદારી પણ મહિલાઓની છે, બાળકોનો ઉછેર પણ કરવો પડે છે. જ્યાં સુધી આપણે આ વિચારસરણી નહીં બદલીએ ત્યાં સુધી સુધારો શક્ય નથી.
