જમ્મુ-કાશ્મીરમાં જ્યારે કલમ 370 લાગુ હતી, ત્યારે કેન્દ્ર સરકારના ઘણા કાયદા અને યોજનાઓ ત્યાં લાગુ ન હતી. હવે કલમ 370 નાબૂદ થયા પછી, જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં 890 કેન્દ્રીય કાયદા લાગુ છે.

કલમ 370 હટાવ્યા પછી જમ્મુ અને કાશ્મીર બદલાયું: જમ્મુ અને કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 હટાવવાનું કેટલું યોગ્ય હતું? આ અંગે સુપ્રીમ કોર્ટ આજે ચુકાદો આપશે. સુપ્રીમ કોર્ટ જણાવશે કે 5 ઓગસ્ટ 2019ના રોજ લેવાયેલ કેન્દ્ર સરકારનો નિર્ણય કેટલો બંધારણીય હતો? નિર્ણયઃ પહેલા આપણે જાણીએ કે કલમ 370 હટાવ્યા બાદ જમ્મુ-કાશ્મીરમાં કેટલો બદલાવ આવ્યો છે? છેલ્લા ચાર વર્ષમાં કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશમાં કયા ફેરફારો થયા છે?

રાજ્ય બહારના લોકો ખેતીની જમીન છોડીને જમીન ખરીદી શકે છે
મે 2019 માં, મોદી 2.0 સરકારની રચનાના લગભગ 3 મહિના પછી, કેન્દ્ર સરકારે એક ઐતિહાસિક નિર્ણય લીધો અને જમ્મુ અને કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 હટાવી દીધી. જમ્મુ અને કાશ્મીરને અલગ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ બનાવવામાં આવ્યા. એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે જ્યારે સમય આવશે ત્યારે જમ્મુ-કાશ્મીરને રાજ્યનો દરજ્જો પાછો આપવામાં આવશે.

5 ઓગસ્ટ, 2019 ના રોજ, મોદી સરકારે જમ્મુ અને કાશ્મીરને વિશેષ દરજ્જો આપતી તમામ બંધારણીય જોગવાઈઓને રદ કરી દીધી હતી. કલમ 370 નાબૂદ થયા પહેલા રાજ્ય બહારના લોકો જમ્મુ-કાશ્મીરમાં જમીન ખરીદી શકતા ન હતા. કલમ 370 નાબૂદ કર્યા પછી તરત જ, મોદી સરકારે જમ્મુ અને કાશ્મીર વિકાસ અધિનિયમમાં સુધારો કર્યો અને ‘કાયમી નિવાસી’ શબ્દ દૂર કર્યો. એક જાહેરનામું બહાર પાડવામાં આવ્યું હતું કે હવે રાજ્ય બહારના લોકો પણ અહીં જમીન ખરીદી શકશે. કલમ 370 નાબૂદ કર્યા પછી, રાજ્ય બહારના 34 લોકોએ જમ્મુ, રિયાસી, ઉધમપુર અને ગાંદરબલ જિલ્લામાં મિલકતો ખરીદી.

કલમ 370 હટાવ્યા બાદ જમ્મુ-કાશ્મીરનો ધ્વજ હટાવી દેવામાં આવ્યો
કલમ 370 હટાવ્યા બાદ જમ્મુ-કાશ્મીરની સરકારી કચેરીઓ પરથી જમ્મુ-કાશ્મીરનો ધ્વજ હટાવી દેવામાં આવ્યો હતો અને ભારતીય ધ્વજ ફરકાવવામાં આવ્યો હતો. હકીકતમાં, વિશેષ દરજ્જા હેઠળ જમ્મુ અને કાશ્મીરને પોતાનો ધ્વજ અને બંધારણ અપનાવવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. જમ્મુ અને કાશ્મીરના આ બંધારણ દ્વારા જ નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે ભારતીય બંધારણના કયા ભાગો રાજ્યને લાગુ પડશે. સ્પેશિયલ રજિસ્ટરના અંત પછી, ધ્વજ અને અલગ બંધારણ નાબૂદ કરવામાં આવ્યું હતું.

ઘાટીમાં આતંકવાદી ઘટનાઓની શું સ્થિતિ હતી?
જમ્મુ-કાશ્મીર પોલીસે ગયા વર્ષે એક આંકડો જાહેર કર્યો હતો. ડેટામાં જાણવા મળ્યું છે કે 5 ઓગસ્ટ, 2016 થી 4 ઓગસ્ટ, 2019 વચ્ચે, 930 આતંકવાદી ઘટનાઓ બની, 290 સૈનિકો શહીદ થયા, જ્યારે 191 નિર્દોષ લોકો માર્યા ગયા. જણાવી દઈએ કે, કલમ 370 હટાવ્યા પછી, એટલે કે 5 ઓગસ્ટ, 2019 થી 4 ઓગસ્ટ, 2022 વચ્ચે, 617 આતંકવાદી ઘટનાઓ બની, જેમાં 174 સૈનિકો શહીદ થયા, જ્યારે 110 નિર્દોષ લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા. જમ્મુ-કાશ્મીર સરકાર દ્વારા કહેવામાં આવ્યું હતું કે વર્ષ 2021, 2022 અને 2023માં મોટી સંખ્યામાં પ્રવાસીઓ અહીં આવશે.

રોકાણ, વ્યવસાય, પ્રોજેક્ટના આંકડા શું હતા?
એપ્રિલ 2022માં જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં ગ્લોબલ ઈન્વેસ્ટમેન્ટ સમિટનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. સમિટમાં 13 હજાર 732 કરોડ રૂપિયાના એમઓયુ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. આ સિવાય ખાનગી રોકાણકારોએ જમ્મુ-કાશ્મીરમાં 17 હજાર રૂપિયાનું રોકાણ કર્યું હતું. આ જાણકારી ખુદ પીએમ મોદીએ આપી હતી. એકંદરે, કલમ 370 નાબૂદ થયા પછી, જમ્મુ-કાશ્મીરમાં 38 હજાર કરોડ રૂપિયાનું રોકાણ આવ્યું છે.

ગૃહ રાજ્ય મંત્રી નિત્યાનંદ રાયે લોકસભામાં માહિતી આપી હતી કે પીએમ ડેવલપમેન્ટ પેકેજ હેઠળ જમ્મુ-કાશ્મીરમાં 58 હજાર 477 કરોડ રૂપિયાના 53 પ્રોજેક્ટ શરૂ કરવામાં આવ્યા છે. કરોડો રૂપિયાના આ પ્રોજેક્ટ રોડ, પાવર પ્લાન્ટ, આરોગ્ય, શિક્ષણ, પર્યટન, કૃષિ અને કૌશલ્ય વિકાસ સાથે સંબંધિત છે.

કલમ 370 પછી કેટલી નોકરીઓ?
2022 માં, કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલયે રાજ્યસભાને માહિતી આપી હતી કે ઓગસ્ટ 2019 થી જૂન 2022 સુધીમાં, જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં 29 હજાર 806 લોકોને ખાનગી ક્ષેત્રમાં નોકરી મળી છે. જમ્મુ-કાશ્મીરમાં પણ કેન્દ્ર સરકારની ઘણી યોજનાઓ ચાલી રહી છે. સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, એવો અંદાજ છે કે બંને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં કલમ 370 નાબૂદ થયા પછી, 5.2 લાખ લોકોને સ્વ-રોજગાર યોજનાઓ દ્વારા થોડી રોજગારી મળી હશે. તમને જણાવી દઈએ કે કેન્દ્ર સરકારે જમ્મુ-કાશ્મીરમાં અલગ એઈમ્સ ખોલવાની મંજૂરી આપી દીધી છે.

રાજકીય ચિત્રમાં કેટલું પરિવર્તન?
નવા સીમાંકન બાદ જમ્મુ-કાશ્મીરમાં વિધાનસભાની 90 બેઠકો હશે. તેમાં રિયાસી જિલ્લામાં રચાયેલી નવી બેઠકો, શ્રી માતા વૈષ્ણોદેવી અને કટરા વિધાનસભાનો સમાવેશ થાય છે. હાલમાં, 114 સભ્યોની વિધાનસભાની 90 બેઠકો પર ચૂંટણી યોજાશે, બાકીની 24 બેઠકો પાકિસ્તાનના ગેરકાયદેસર કબજા હેઠળના કાશ્મીરમાં છે. જે 90 વિધાનસભા બેઠકો પર ચૂંટણી યોજાશે તેમાંથી 43 જમ્મુમાં અને 47 કાશ્મીર વિભાગમાં હશે. કુલ 90 બેઠકોમાંથી, 9 બેઠકો અનુસૂચિત જાતિ (SC) અને 7 અનુસૂચિત જનજાતિ (ST) માટે અનામત રહેશે. તે જ સમયે, લોકસભાની 5માંથી 2 બેઠકો જમ્મુ વિભાગમાં હશે, જ્યારે 2 બેઠકો કાશ્મીર વિભાગમાં હશે. બીજી સીટ બંને વિભાગના કોમન એરિયામાંથી હશે.

370 હટાવ્યા બાદ કેન્દ્રના 890 કાયદા અમલમાં આવ્યા.
જમ્મુ-કાશ્મીરમાં જ્યારે કલમ 370 લાગુ હતી, ત્યારે કેન્દ્ર સરકારના ઘણા કાયદા અને યોજનાઓ ત્યાં લાગુ ન હતી. હવે કલમ 370 નાબૂદ થયા પછી, જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં 890 કેન્દ્રીય કાયદા લાગુ છે. આ કાયદાઓમાં બાળ લગ્ન કાયદા, જમીન સુધારણા સંબંધિત કાયદા અને શિક્ષણનો અધિકાર વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.