અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે આજે શુક્રવારે (2 ફેબ્રુઆરી) વારાણસીમાં જ્ઞાનવાપી મસ્જિદના દક્ષિણ ભોંયરામાં હિન્દુ પક્ષકારોને પ્રાર્થના અને પૂજા કરવાની મંજૂરી આપતા 31 જાન્યુઆરીના જિલ્લા અદાલતના આદેશ પર વચગાળાનો સ્ટે આપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. હાઈકોર્ટે આજે 17મી જાન્યુઆરીના આદેશને પડકારતી અરજીમાં સુધારો કરવા માટે મુસ્લિમ પક્ષકારને (જેમણે જિલ્લા કોર્ટના આદેશને પડકાર્યો હતો)ને 6 ફેબ્રુઆરી સુધીનો સમય આપ્યો હતો, પરિણામે 31મી જાન્યુઆરીનો આદેશ પસાર કરવામાં આવ્યો હતો.
જો આમ થશે તો કેસની આગળ સુનાવણી થશે. દરમિયાન, ઉત્તર પ્રદેશ સરકારને (તેના એડવોકેટ જનરલ દ્વારા પ્રતિનિધિત્વ) કોર્ટ દ્વારા જ્ઞાનવાપી વિસ્તારમાં કાયદો અને વ્યવસ્થા જાળવવામાં આવે તેની ખાતરી કરવા કહેવામાં આવ્યું હતું. આ કેસમાં વારાણસી કોર્ટના 31 જાન્યુઆરીના આદેશને પડકારતી અંજુમન ઈન્તેજામિયા મસ્જિદ કમિટી (જે જ્ઞાનવાપી મસ્જિદનું સંચાલન કરે છે)ની અરજી પર કોર્ટ સુનાવણી કરી રહી હતી. જસ્ટિસ રોહિત રંજન અગ્રવાલે આજે આ કેસની સુનાવણી કરી હતી.
શરૂઆતમાં, તેમણે અવલોકન કર્યું કે મુસ્લિમ પક્ષોએ 17 જાન્યુઆરીએ પસાર કરેલા અગાઉના આદેશને હજુ સુધી પડકાર્યો નથી, જેના હેઠળ જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટને રીસીવર તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. આ રીસીવરને પાછળથી 31 જાન્યુઆરીના રોજ મસ્જિદના ભોંયરામાં હિંદુ નમાજનું સંચાલન કરવા માટે આદેશ આપવામાં આવ્યો હતો. જસ્ટિસ અગ્રવાલે મસ્જિદ કમિટીને સંબોધતા કહ્યું, “તમે ડિસ્ટ્રિક્ટ મેજિસ્ટ્રેટને રીસીવર તરીકે નિયુક્ત કરવાના 17 જાન્યુઆરીના આદેશનો વિરોધ કર્યો નથી. આ (31 જાન્યુઆરીનો આદેશ) પરિણામી આદેશ છે…તમારી અપીલમાં સુધારો કરો” ન્યાયાધીશે એવો પણ સવાલ કર્યો હતો કે શું વારાણસી કોર્ટે 31 જાન્યુઆરીનો આદેશ પસાર કરતા પહેલા મસ્જિદ સમિતિની સુનાવણી કરી હતી. કોર્ટે કહ્યું કે જ્યાં સુધી કોર્ટ રીસીવર તરીકે જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટની નિમણૂક કરવાના 17 જાન્યુઆરીના આદેશને પડકારવામાં ન આવે ત્યાં સુધી મસ્જિદ કમિટીના પડકારને સાંભળવું શક્ય નથી.
મસ્જિદ સમિતિ તરફથી હાજર રહેલા વરિષ્ઠ વકીલ એસએફએ નકવીએ જણાવ્યું હતું કે, “આ બાબતમાં તાકીદ છે. તેઓએ વ્યાસ તહેખાના (દક્ષિણ ભોંયરામાં) પૂજા શરૂ કરી દીધી છે.” નકવીએ એવી પણ દલીલ કરી હતી કે ડિસ્ટ્રિક્ટ કોર્ટના 31 જાન્યુઆરીના આદેશના ઉતાવળે અમલીકરણથી અરાજકતા સર્જાઈ હતી. તેમણે કહ્યું કે જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટને પૂજાની વ્યવસ્થા કરવા માટે સાત દિવસનો સમય આપવામાં આવ્યો હતો. “જો કે, ડીએમએ સાત કલાકની અંદર પ્રક્રિયા શરૂ કરી દીધી… આનાથી આસપાસના વિસ્તારમાં અરાજકતા ફેલાઈ ગઈ,” નકવીએ કહ્યું. નકવીએ કહ્યું કે 17 જાન્યુઆરીના આદેશને પડકારતી મસ્જિદ સમિતિની દલીલોમાં પણ સુધારો કરવામાં આવશે. આ દરમિયાન તેણે કોર્ટને 31 જાન્યુઆરીના આદેશ પર સ્ટે આપવા વિનંતી કરી હતી. વકીલ વિષ્ણુ જૈન દ્વારા રજૂ કરાયેલ હિંદુ પક્ષ દ્વારા આ સૂચનનો વિરોધ કરવામાં આવ્યો હતો.
એડવોકેટ જૈને ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે મસ્જિદ સમિતિ 17 જાન્યુઆરીના આદેશને પડકાર્યા વિના 31 જાન્યુઆરીના આદેશને પડકારી શકે નહીં. તેમણે દલીલ કરી હતી કે તેથી સમિતિની અપીલ જાળવવા યોગ્ય નથી. જૈને એ પણ પ્રકાશિત કર્યું કે હિંદુ પક્ષો દ્વારા તેમની અરજીમાં માંગવામાં આવેલી રાહત (જેના કારણે 31 જાન્યુઆરીનો આદેશ થયો) અને મુખ્ય દાવો (જ્ઞાનવાપી સંકુલના ધાર્મિક પાત્રના સંબંધમાં) સંપૂર્ણપણે અલગ હતા. જ્ઞાનવાપી સંકુલ પરના મુખ્ય વિવાદમાં હિંદુ પક્ષના દાવાનો સમાવેશ થાય છે કે મુઘલ સમ્રાટ ઔરંગઝેબના શાસન દરમિયાન 17મી સદીમાં ઉપરોક્ત જમીન પરના એક પ્રાચીન મંદિરનો એક ભાગ નાશ પામ્યો હતો.
બીજી તરફ, મુસ્લિમ પક્ષનું કહેવું છે કે મસ્જિદ ઔરંગઝેબના શાસનની પહેલાની છે અને સમય જતાં તેમાં ઘણા ફેરફારો થયા છે. મિલકતના ધાર્મિક પાત્ર (જેમાં જ્ઞાનવાપી મસ્જિદ છે) પર ચાલી રહેલા આ કોર્ટ વિવાદ વચ્ચે, વારાણસીની એક જિલ્લા અદાલતે 31 જાન્યુઆરીએ એક રીસીવરને નિર્દેશ આપ્યો કે હિંદુ પક્ષકારોને જ્ઞાનવાપી મસ્જિદના દક્ષિણ ભોંયરામાં પ્રાર્થના અને પૂજા કરવાની મંજૂરી આપે. . આદેશ પસાર કર્યાના એક દિવસ પછી નિવૃત્ત થયેલા જિલ્લા અદાલતના ન્યાયાધીશ એકે વિશ્વેશે કહ્યું હતું કે કાશી વિશ્વનાથ ટ્રસ્ટ બોર્ડ દ્વારા નામાંકિત પૂજારી દ્વારા પૂજા કરાવવી જોઈએ. જિલ્લા અદાલતે નિર્દેશ આપ્યો હતો કે સાત દિવસમાં આ હેતુ માટે વાડ પણ ઊભી કરી શકાય.
આ આદેશ જ્ઞાનવાપી મસ્જિદની જમીનના વ્યાસ ‘તહખાના’ (ભોંયરામાં) માં પૂજા કરવાનો અધિકાર માંગતી હિન્દુ અરજદાર દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી અરજીના જવાબમાં આપવામાં આવ્યો હતો. હિંદુ પક્ષે રજૂઆત કરી હતી કે નવેમ્બર 1993 સુધી સોમનાથ વ્યાસ અને તેમના પરિવાર દ્વારા ભોંયરામાં પૂજા પ્રવૃતિઓ કરવામાં આવી હતી, જ્યારે મુલાયમ સિંહ યાદવની આગેવાનીવાળી સરકાર દ્વારા તેના પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો. મુસ્લિમ પક્ષે આ દાવાઓને નકારી કાઢ્યા અને કહ્યું કે મસ્જિદની ઇમારત હંમેશા તેમના કબજામાં હતી. મસ્જિદ સમિતિએ સૌથી પહેલા વારાણસી કોર્ટના 31 જાન્યુઆરીના આદેશને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકાર્યો હતો અને આ મામલે વહેલી સુનાવણીની માંગ કરી હતી. જો કે, રજિસ્ટ્રારે સૂચનાઓ પર કામ કરતા મુસ્લિમ પક્ષને તેના બદલે અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટનો સંપર્ક કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો.
સંબંધિત નોંધ પર, અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે 31 જાન્યુઆરીએ મસ્જિદના પરિસરમાં વજુખાના વિસ્તારના ASI સર્વેક્ષણની માંગ કરતી હિન્દુ પક્ષ દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી અરજી પર મસ્જિદ સમિતિનો જવાબ માંગ્યો હતો. નોંધનીય છે કે, ASI એ પહેલેથી જ વુઝુખાના સિવાય જ્ઞાનવાપી મસ્જિદ સંકુલનું વ્યાપક વૈજ્ઞાનિક સર્વેક્ષણ હાથ ધર્યું હતું. એએસઆઈએ તાજેતરમાં વારાણસી જિલ્લા અદાલતમાં સર્વેક્ષણ અહેવાલ પણ સુપરત કર્યો છે, જેમાં સ્પષ્ટપણે જણાવાયું છે કે જ્ઞાનવાપી મસ્જિદના નિર્માણ પહેલા આ સ્થળ પર એક પ્રાચીન હિન્દુ મંદિર અસ્તિત્વમાં હતું.
