દેશને કોઈપણ પ્રકારની નાણાકીય કટોકટીમાંથી બચાવવા માટે, આરબીઆઈ બેંકોથી લઈને એનબીએફસી અને ફિનટેક કંપનીઓ સુધીની દરેક વસ્તુ પર ચાંપતી નજર રાખી રહી છે. દરરોજ RBI દ્વારા નિયમોના ઉલ્લંઘન માટે દેશની નાની-મોટી બેંકો પર દંડ ફટકારવાના સમાચાર આવે છે. આ શ્રેણીમાં, આરબીઆઈએ તાજેતરમાં મની લોન્ડરિંગની શંકાના આધારે પેટીએમ બેંક સામે કડક કાર્યવાહી કરી છે અને તેને તેની સેવાઓ બંધ કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. એ જ રીતે, આગળનું પગલું ભારતમાં UPI સેગમેન્ટમાં વિદેશી ફિનટેક કંપનીઓના વર્ચસ્વને સમાપ્ત કરવાનું હોઈ શકે છે.
મની લોન્ડરીંગથી મુશ્કેલી વધી!
વાસ્તવમાં, હવે UPI માર્કેટમાં સ્થાનિક ફિનટેક કંપનીઓના પ્રમોશનને કારણે PhonePe, Google Pay વગેરે જેવી વિદેશી એપ્સનું વર્ચસ્વ સમાપ્ત થઈ શકે છે. સંચાર અને માહિતી પ્રૌદ્યોગિકી પરની સંસદીય સમિતિએ સરકારને સુપરત કરેલા તેના અહેવાલમાં વિદેશી ફિનટેક એપ્સના ઊંચા હિસ્સા પર ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. આ સમિતિએ ઘરેલુ એપ્સને પ્રમોટ કરવાની ભલામણ કરી છે. સમિતિએ કહ્યું છે કે વિદેશી ફિનટેક કંપનીઓ અને એપ્સ ભારતીય યુપીઆઈ સેક્ટરમાં પ્રભુત્વ ધરાવે છે. કમિટીએ આ વિદેશી કંપનીઓને એવું કહીને મુશ્કેલીમાં મૂકી દીધી છે કે ઘણી ફિનટેક કંપનીઓનો ઉપયોગ મની લોન્ડરિંગ માટે કરવામાં આવી રહ્યો છે.
30% માર્કેટ શેરની મર્યાદા હશે!
ડેટા અનુસાર, ઑક્ટોબર-નવેમ્બર 2023માં ટ્રાન્ઝેક્શન વોલ્યુમની દ્રષ્ટિએ, PhonePeનો બજારહિસ્સો 46.91 ટકા અને Google Payનો 36.39 ટકા હતો. આ મામલે ભારતીય એપ BHIM UPI ઘણી પાછળ છે. આવી સ્થિતિમાં, સમજી શકાય છે કે ભારતીય યુપીઆઈ માર્કેટમાં સંપૂર્ણપણે વોલમાર્ટના ફોન પે અને ગૂગલ પે જેવી વિદેશી કંપનીઓનો દબદબો છે.
નેશનલ પેમેન્ટ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા એટલે કે NPCI એ આવતા વર્ષથી UPI વ્યવહારોની સંખ્યાના આધારે સ્થાનિક બજારમાં ફિનટેક એપ્સના હિસ્સાને મહત્તમ 30 ટકા સુધી મર્યાદિત કરવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. કમિટીએ પોતાના રિપોર્ટમાં કહ્યું છે કે વિદેશી કંપનીઓની સરખામણીમાં આરબીઆઈ અને એનપીસીઆઈ માટે ભારતીય ફિનટેક એપ્સ પર નજર રાખવી સરળ બનશે.
સ્થાનિક ફિનટેક કંપનીઓને ફાયદો થશે!
રિપોર્ટમાં સમિતિએ ભલામણ કરી છે કે ફિનટેક સેક્ટરમાં સ્થાનિક કંપનીઓને પ્રોત્સાહન આપવા પર ધ્યાન આપવું જોઈએ. સ્વદેશી રીતે વિકસિત BHIM UPI તેનું સારું ઉદાહરણ છે. જોકે, UPI માર્કેટમાં તેનો હિસ્સો ઘણો ઓછો છે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ભારત મેક ઇન ઇન્ડિયા પર ફોકસ વધારી રહ્યું છે. તેથી, સમિતિનો અભિપ્રાય છે કે ફિનટેક સેક્ટરમાં સ્થાનિક એકમોને પ્રોત્સાહન આપવું જોઈએ.
