જુલાઈ 1991માં, નરસિમ્હા રાવ સરકારે 46.91 સોનું બેંક ઓફ ઈંગ્લેન્ડ અને બેંક ઓફ જાપાનમાં $400 મિલિયન મેળવવા માટે ગીરવે મૂક્યું હતું. આ પહેલા ભારતે સોનું વેચ્યું પણ છે.
હાઈલાઈટ્સ
ભારતનું 100 ટન સોનું પરત લાવવામાં આવ્યું
બેંક ઓફ ઈંગ્લેન્ડમાંથી સોનું પરત લાવવામાં આવ્યું
ભારત માટે આ એક મોટો બદલાવ છે.
દેશનું સોનું 1991માં ગીરો રાખવામાં આવ્યું હતું
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) એ તેનું 100 ટન સોનું ઈંગ્લેન્ડથી પાછું લાવીને ભારતમાં રાખ્યું છે. હવે આ સોનું ઈંગ્લેન્ડને બદલે ભારતમાં રાખવામાં આવ્યું છે. આગામી દિવસોમાં વધુ સોનું ભારતમાં પરત આવવાનું છે. હવે આ સોનું RBI પાસે રાખવામાં આવ્યું છે.
એક અહેવાલ મુજબ રિઝર્વ બેંક પાસે હાલમાં 822 ટન સોનું છે. તેમાંથી 100.3 ટન સોનું ભારતમાં રાખવામાં આવ્યું છે જ્યારે 413.8 ટન હાલમાં વિદેશમાં રાખવામાં આવ્યું છે. આ સિવાય ભારતમાં નોટો છાપવા માટે 308 ટન સોનું રાખવામાં આવ્યું છે.
છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં વિદેશમાં સોનાના વધતા જતા ભારતીય સ્ટોકને કારણે રિઝર્વ બેંકે તેને દેશમાં પરત લાવવાનો નિર્ણય કર્યો છે. રિઝર્વ બેંક દેશને સુરક્ષિત રાખવા માટે વિદેશમાંથી વધુ સોનું આયાત કરશે. એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે રિઝર્વ બેંક ફરીથી 100 ટન સોનું દેશમાં પાછું લાવી શકે છે.
વિશ્વના મોટાભાગના દેશોએ તેમનું સોનું લંડનમાં રાખ્યું છે. ભારત પણ અત્યાર સુધી પોતાનું સોનું લંડનમાં રાખતું હતું પરંતુ હવે તેણે નિર્ણય લીધો છે કે તે પોતાનું સોનું મોટી માત્રામાં દેશની અંદર જ રાખશે. જ્યારે રિઝર્વ બેન્ક વિદેશમાંથી સોનું લાવી રહી છે તેની સાથે સાથે સતત નવા સોનાની ખરીદી પણ કરી રહી છે.
રિઝર્વ બેંકે નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં 34.3 ટન નવું સોનું અને 2023-24માં 27.7 ટન નવું સોનું ખરીદ્યું છે. ભારતની સોનાની સતત ખરીદી દર્શાવે છે કે તેનું અર્થતંત્ર મજબૂત છે અને તે તેના નાણાકીય સુરક્ષા વ્યવસ્થાપનને મજબૂત બનાવી રહ્યું છે. રિઝર્વ બેંક વિશ્વની કેટલીક બેંકોમાંની એક છે જે સોનું ખરીદે છે.
આ ભારતીય સોનું દેશમાં પાછું લાવવા માટે રિઝર્વ બેંકે ખાસ વ્યવસ્થા કરવાની હતી. આ માટે રિઝર્વ બેંકે ખાસ વિમાનની વ્યવસ્થા કરી હતી. આ સિવાય કેન્દ્ર સરકારે તેના પરની કસ્ટમ ડ્યુટી પણ માફ કરી દીધી હતી. જોકે, આ સોનું દેશમાં લાવ્યા બાદ રિઝર્વ બેંકે જીએસટી ચૂકવવો પડશે.
દેશનું સોનું 1991માં ગીરો રાખવામાં આવ્યું હતું
હાલમાં જ્યારે રિઝર્વ બેંક વિદેશમાંથી તેનું સોનું પાછું લાવીને દેશમાં રાખી રહી છે, ત્યારે લગભગ 3 દાયકા પહેલા કોંગ્રેસ-ત્રીજા મોરચાની સરકારોએ ભારતનું સોનું ગીરવે મૂક્યું હતું. 1991માં અર્થવ્યવસ્થાના ગેરવહીવટના કારણે સર્જાયેલી આર્થિક કટોકટીને કારણે ભારતને વિદેશમાં મોકલીને તેનું સોનું ગીરવે મૂકવું પડ્યું હતું.
જુલાઈ 1991માં, કોંગ્રેસની નરસિમ્હા રાવ સરકારે ડોલર એકત્ર કરવા માટે વિદેશી બેંકો પાસે સોનું ગીરો રાખ્યું હતું. જુલાઈ 1991માં, નરસિમ્હા રાવ સરકારે $400 મિલિયન એકત્ર કરવા માટે બેંક ઓફ ઈંગ્લેન્ડ અને બેંક ઓફ જાપાન સાથે 46.91 ટન સોનું વચન આપ્યું હતું. સોનું ગીરો મૂકતા પહેલા ભારતે પણ સોનું વેચી દીધું હતું.
મે 1991માં, ભારતે સ્વિટ્ઝર્લેન્ડની UBS બેંકને સોનું વેચ્યું, જેના દ્વારા સરકારે $200 મિલિયન એકત્ર કર્યા. કહેવામાં આવ્યું હતું કે આ તે સોનું હતું જે દાણચોરો પાસેથી પકડાયું હતું અને દેશની બેંકોમાં જમા કરવામાં આવ્યું હતું. અહેવાલો દર્શાવે છે કે આ સમયગાળા દરમિયાન 20 ટન સોનાનું વેચાણ થયું હતું.
While no one was watching, RBI has shifted 100 tonnes of its gold reserves back to India from UK. Most countries keep their gold in the vaults of the Bank of England or some such location (and pay a fee for the privilege). India will now hold most of its gold in its own vaults.…
— Sanjeev Sanyal (@sanjeevsanyal) May 31, 2024
અર્થશાસ્ત્રી સંજીવ સાન્યાલે આ સમાચાર વિશે કહ્યું છે કે ભારત માટે આ એક મોટો બદલાવ છે. “જ્યારે કોઈએ ધ્યાન આપ્યું ન હતું, આરબીઆઈએ તેના સોનાના ભંડારને ભારતમાંથી પાછું ખસેડ્યું છે,” તેમણે એક ટ્વિટમાં લખ્યું (ટ્વીટર પર અગાઉ). મોટા ભાગના દેશો બેંક ઓફ ઈંગ્લેન્ડના તિજોરીઓમાં અથવા આવા કોઈ સ્થાનમાં તેમનું સોનું રાખે છે (અને તેના માટે ફી ચૂકવે છે). ભારત હવે તેનું મોટાભાગનું સોનું પોતાની પાસે રાખશે.
