દશેરા પર રાવણ દહનનો ટ્રેન્ડ બની ગયો છે. લોકો આમાંથી બોધપાઠ લેતા નથી. રાવણ દહનની સંખ્યામાં વધારો કરવાથી ફાયદો થશે નહીં. લોકો તેને મનોરંજનના સાધન તરીકે લેવા લાગ્યા છે. દર વર્ષે દેશના જુદા જુદા ભાગોમાં ગયા વર્ષની સરખામણીમાં ત્રણ ગણા વધુ રાવણના પૂતળા દહન થાય છે. આમ છતાં તેના વધતા આંકડાઓ જોતા ગુનાખોરીમાં કોઈ ઘટાડો થશે તેવું લાગતું નથી. આપણે આપણા ધાર્મિક ગ્રંથોમાંથી પ્રેરણા લેવી જોઈએ. રાવણ દહનની સાથે ખરાબ ગુણોનો પણ ત્યાગ કરવો જોઈએ.
દર વર્ષે જ્યારે આપણે વિજયાદશમી દરમિયાન રાવણનો વધ થતો જોઈએ છીએ ત્યારે મનમાં એક આશા જાગે છે કે સમાજમાં રાવણ ઓછો ફરતો હશે. પણ આ રક્તબીજ જેવું છે. રાવણની સંખ્યા અણધારી રીતે વધી રહી છે. કેટલાક સો જન્મ લઈ રહ્યા છે. તેમ છતાં, તેઓ વિદ્વાન, નીતિશાસ્ત્રના અનુયાયી અને ભગવાન શિવના ઉપાસક હતા. સીતાનું અપહરણ કર્યું, પણ દુષ્ટ નજરે જોયું નહિ, લગ્ન માટે વિનંતી કરી પણ બળજબરીથી તેની સાથે લગ્ન ન કર્યા. તેણે એવી ભૂલ કરી હતી જેની સજા તેણે ભોગવવી પડી હતી, પરંતુ આજના જમાનામાં હજારો ગુના કર્યા પછી પણ રાવણ કોઈ શરમ, શરમ વગર ખુલ્લેઆમ રસ્તાઓ પર ફરે છે.
દશેરા પર રાવણ દહનનો ટ્રેન્ડ બની ગયો છે. લોકો આમાંથી બોધપાઠ લેતા નથી. રાવણ દહનની સંખ્યામાં વધારો કરવાથી ફાયદો થશે નહીં. લોકો તેને મનોરંજનના સાધન તરીકે લેવા લાગ્યા છે. દર વર્ષે દેશના જુદા જુદા ભાગોમાં ગયા વર્ષની સરખામણીમાં ત્રણ ગણા વધુ રાવણના પૂતળા દહન થાય છે. આમ છતાં તેના વધતા આંકડાઓ જોતા ગુનાખોરીમાં કોઈ ઘટાડો થશે તેવું લાગતું નથી. આપણે આપણા ધાર્મિક ગ્રંથોમાંથી પ્રેરણા લેવી જોઈએ. રાવણ દહનની સાથે ખરાબ ગુણોનો પણ ત્યાગ કરવો જોઈએ. રાવણ દહન બતાવવાનો અર્થ દુષ્ટતાનો અંત બતાવવાનો છે. પુતળાને બદલે દુષ્ટતાને છોડી દેવાનો સંકલ્પ કરવો જોઈએ. સમાજમાં અપરાધ અને દુષ્ટતાનો શેતાન સતત વધી રહ્યો છે. આમાં, સંબંધોમાં સૌથી વધુ લોહી વહેતું હોય છે. માતા, પિતા, ભાઈ, બહેન, બાળકોની પણ હત્યા થઈ રહી છે, બળાત્કારના કિસ્સાઓ પણ સતત વધી રહ્યા છે.
રાવણ સર્વજ્ઞ હતો, તે દરેક વસ્તુથી વાકેફ હતો કારણ કે તે તંત્ર વિદ્યામાં નિષ્ણાત હતો. રાવણે પોતાની શક્તિ અને શ્રેષ્ઠતા સાબિત કરવા માટે સીતાનું અપહરણ કર્યું હતું. મારો પડછાયો પણ તેના પર પડવા ન દીધો. આજનો રાવણ ધૂર્ત, અભણ, વ્યભિચારી છે, દહેજ માટે પત્નીઓને બાળે છે, લગ્નના ઇરાદે સ્ત્રીઓનું અપહરણ કરે છે. જો તે આ દુષ્કર્મમાં નિષ્ફળ જાય તો બળાત્કાર પણ થાય છે. તે ધર્મના નામે ખૂન કરે છે, તેનામાં લડવાની તાકાત નથી તેથી તે બંદૂક બીજાના ખભા પર રાખે છે. તેને નીતિઓ સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી, તેને બીજી સ્ત્રી માટે કોઈ માન નથી. આજનો રાવણ એ રાવણ કરતાં ક્રૂર છે, વધુ ખતરનાક અને સર્વવ્યાપી છે. તે મહેલોમાં રહે છે. શેરીઓમાં રહે છે. તે ગામમાં પણ છે. તે શહેરમાં પણ છે. તે અસંસ્કારી અને શિક્ષિત બંને છે. પણ રામ ત્યાં નથી જેથી તેની ગરદન મરડી શકે. એક જ આશા છે કે એક દિવસ રાવણવાદ સમાજમાંથી પોતાની મેળે જ જશે.
રાવણના મૃત્યુનું મુખ્ય કારણ વાસના હતી, જે તેના અંતિમ વિનાશનું કારણ હતી. ઈતિહાસ એ વાતનો સાક્ષી છે કે કામુક પુરુષો (અને સ્ત્રીઓ પણ) ક્યારેય સુખી નથી થયા. વિરોધી લિંગ પ્રત્યેના તેમના જુસ્સાને કારણે ઘણા શક્તિશાળી રાજાઓએ તેમના રાજ્ય ગુમાવ્યા. રાવણે સીતાની શારીરિક સુંદરતા વિશે સાંભળ્યું, પછી તેણીનું ચિંતન કરવાનું શરૂ કર્યું અને આખરે તે ખોટી ઇચ્છા પર કાર્ય કરવાનું શરૂ કર્યું. અંતે, વાસના રાવણના મૃત્યુનું મુખ્ય કારણ બની. રાવણ એક મહાન ઋષિ હતો પરંતુ તેના અહંકારના કારણે તે નાશ પામ્યો હતો. રાવણની જેમ તેના અન્ય ભાઈઓ અને પુત્રો પણ બળવાન હતા. પરંતુ તેના ખરાબ આચરણને કારણે તેનો અત્યાચાર વધતો જ ગયો, ત્યારબાદ ભગવાને રામના રૂપમાં અવતાર લીધો અને રાવણનો વધ કર્યો. વાલ્મીકિ રામાયણમાં રાવણને અધર્મી ગણાવ્યો છે કારણ કે જ્ઞાની હોવા છતાં રાવણે કોઈ ધર્મનું પાલન કર્યું ન હતું. આ તેની સૌથી મોટી ખામી હતી. જ્યારે રાવણ યુદ્ધમાં મૃત્યુ પામે છે, ત્યારે મંદોદરી વિલાપ કરે છે અને કહે છે કે, તમે જેણે ઘણા યજ્ઞોનો નાશ કર્યો, જેણે ધાર્મિક વ્યવસ્થાઓને તોડી નાખી, જેણે દરેક જગ્યાએથી દેવતાઓ, દાનવો અને મનુષ્યોની પુત્રીઓનું અપહરણ કર્યું, આજે તમે આ લોકોમાંના એક છો કારણ કે તે માર્યો ગયો છે તેના પાપી કાર્યોથી.
રાવણના જીવનમાંથી આપણે જે બોધપાઠ લેવો જોઈએ તે એ છે કે આપણે ક્યારેય આપણા હૃદયમાં વાસનાને વધવા ન દેવી જોઈએ. કોઈપણ પ્રકારની વાસના માટે આપણે સતત આપણા હૃદયની તપાસ કરવી જોઈએ. જો એમ હોય, તો તેને કળીમાં નીપવો. કારણ કે જો અનચેક કરવામાં આવે તો તે આપણો સંપૂર્ણ નાશ કરશે. દરેક વસ્તુની શરૂઆત ચિંતનથી થાય છે. આજના લોકો એટલા શિક્ષિત અને બુદ્ધિશાળી બની ગયા છે કે દરેક વ્યક્તિ સારી અને ખરાબ શું છે તે જાણે છે. પરંતુ હજુ પણ દુનિયામાં દુષ્ટતાઓ વધી રહી છે. આજે શરૂ થયેલા રાવણ દહનનો સંદેશો પાઠવવા માટે કોઈ સંદેશો લેવા માંગતું નથી.
(લેખક, સ્વતંત્ર વિવેચક છે)
