હેડલાઈન :

• ભારતમાં ડિજીટલ વ્યવહારોમાં અભૂતપૂર્વ વૃદ્ધી જોવા મળી
• દેશમાં કેશલેસ સમાજ બનવા તરફ સિમાચિહ્નરુપ પગલું
• ભારતની ડિજિટલ ચુકવણી ક્રાંતિમાં સૌથી મોખરે રહ્યું UPI
• ડિસેમ્બર 2024માં 16.73 અબજ વ્યવહારોનો રેકોર્ડ બનાવ્યો
• NPCIના ડેટા મુજબ UPI માં 16.73 અબજથી વધુ વ્યવહારો
• UPIનું આશ્ચર્યજનક વ્યવહાર મૂલ્ય રૂ.23.25 લાખ કરોડ
• UPI 2024 માં 172 અબજ વ્યવહારો પ્રક્રિયા કરે તેવી અપેક્ષા
• આ વ્યવહાર 2023 માં 117.64 અબજ કરતા 46 ટકા વધુ
• FASTag રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગો પર ટોલ ચૂકવવાની સરળ કેશલેસ

હાલના વર્ષોમાં ભારતમાં ડિજિટલ વ્યવહારોમાં અભૂતપૂર્વ વૃદ્ધિ જોવા મળી છે,જે કેશલેસ સમાજ બનવા તરફ એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ છે.

ભારતની ડિજિટલ ચુકવણી ક્રાંતિમાં મોખરે યુનિફાઇડ પેમેન્ટ્સ ઇન્ટરફેસ એટલે UPI છે,જેણે ડિસેમ્બર 2024માં 16.73 અબજ વ્યવહારોનો રેકોર્ડ બનાવ્યો હતો.આ ઉપરાંત,તાત્કાલિક ચુકવણી સેવા IMPS અને NETC ફાસ્ટેગ નાણાકીય વ્યવહારોને ઝડપી,વધુ સુલભ અને સુરક્ષિત બનાવવામાં મુખ્ય ખેલાડીઓ તરીકે ઉભરી આવ્યા છે.

નાણા મંત્રાલય અનુસાર,નેશનલ પેમેન્ટ્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા એટલે કે NPCI ના તાજેતરના ડેટા મુજબ,UPI એ 16.73 અબજથી વધુ વ્યવહારો પર પ્રક્રિયા કરીને એક નવો રેકોર્ડ બનાવ્યો છે,જેનું આશ્ચર્યજનક વ્યવહાર મૂલ્ય રૂ. 23.25 લાખ કરોડ છે.

નવેમ્બરમાં રૂ.21.55 લાખ કરોડથી આ નોંધપાત્ર ઉછાળો છે.UPI 2024 માં આશરે 172 અબજ વ્યવહારો પ્રક્રિયા કરે તેવી અપેક્ષા છે,જે 2023 માં 117.64 અબજ કરતા 46 ટકા વધુ છે.આ વૃદ્ધિ નાણાકીય સમાવેશ તરફના વ્યાપક સાંસ્કૃતિક પરિવર્તનને રેખાંકિત કરે છે, જેનો UPI એક મુખ્ય આધારસ્તંભ છે.

મોબાઇલ વ્યવહારોના ક્ષેત્રમાં UPI એ પોતાનું વર્ચસ્વ જાળવી રાખ્યું છે.IMPS લાંબા સમયથી ખાતાઓ વચ્ચે તાત્કાલિક ચુકવણી માટે એક વિશ્વસનીય સેવા રહી છે.2010 માં શરૂ કરાયેલ,તાત્કાલિક ચુકવણી સેવા IMPS એક વાસ્તવિક સમયની,24×7 ઇલેક્ટ્રોનિક ભંડોળ ટ્રાન્સફર સેવા છે જે બેંકો અને નાણાકીય સંસ્થાઓમાં તાત્કાલિક

વ્યવહારોની સુવિધા આપે છે.મોબાઇલ,ATM, SMS અને ઇન્ટરનેટ સહિત અનેક ચેનલો દ્વારા વ્યવહારોને ટેકો આપવાની તેની વૈવિધ્યતાને કારણે તે વ્યવસાયો અને વ્યક્તિઓ બંને માટે એક આવશ્યક સાધન બન્યું છે. તાજેતરના ડેટા દર્શાવે છે કે IMPS વ્યવહારોમાં વધારો થયો છે,ડિસેમ્બર 2024 માં 441 મિલિયન વ્યવહારો નોંધાયા હતા,જ્યારે નવેમ્બર 2024 માં 407.92 મિલિયન વ્યવહારો નોંધાયા હતા.ડિસેમ્બરમાં ટ્રાન્ઝેક્શન વેલ્યુમાં પણ નોંધપાત્ર વધારો જોવા મળ્યો,જે પાછલા મહિનામાં ₹5.58 લાખ કરોડથી વધીને ₹6.01 લાખ કરોડ પર પહોંચી ગઈ.

બીજી એક મહત્વપૂર્ણ ડિજિટલ ચુકવણી પદ્ધતિ જેનું મહત્વ વધી ગયું છે તે છે NETC ફાસ્ટેગ.નેશનલ ઇલેક્ટ્રોનિક ટોલ કલેક્શન FASTag રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગો પર ટોલ ચૂકવવાની એક સરળ કેશલેસ રીત પૂરી પાડે છે,જેનાથી વાહનોને ટોલ પ્લાઝા પર રોકવાની જરૂરિયાત દૂર થાય છે.

FASTag ને બેંક ખાતા સાથે લિંક કરીને પછી તે બચત, ચાલુ કે પ્રીપેડ હોય,ડ્રાઇવરો સફરમાં પોતાનો ટોલ ચૂકવી શકે છે,જેનાથી સમય અને ઇંધણ બંનેની બચત થાય છે. ડિસેમ્બરમાં FASTag ટ્રાન્ઝેક્શન વોલ્યુમ વધીને 381.98 મિલિયન થયું,જે નવેમ્બરમાં 358.84 મિલિયન હતું.તેનું મૂલ્ય પણ નવેમ્બરમાં રૂ. 6070 કરોડની સરખામણીમાં વધીને રૂ.6642 કરોડ થયું.

UPI,IMPS અને NETC FASTag દ્વારા ડિજિટલ વ્યવહારોમાં વધારો એ ભારતના ડિજિટલ-ફર્સ્ટ અર્થતંત્રના વધતા વલણનો પુરાવો છે.આ ટેકનોલોજીઓએ ફક્ત નાણાકીય વ્યવહારોને સરળ બનાવ્યા નથી

સૌજન્ય : હિન્દુસ્તાન સમાચાર