હેડલાઈન :

• 18 એપ્રિલ એટલ વર્લ્ડ હેરિટેજ દિવસ વિશ્વભરમાં ઉજવાય વિરાસત દિવસ
• વિશ્વભરમાં સંસ્કૃતિ-પ્રકૃતિના સંરક્ષણ,જાગૃતિને પ્રોત્સાહન આપવાનો ઉદ્દેશ્ય
• UNESCOની વિશ્વ હેરિટેજ યાદીમાં દુનિયાના દેશોનીઐતિહાસક સ્થાનોનો સમાવેશ
• યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ લિસ્ટમાં ભારતના 40 સ્થળોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો
• ગુજરાતે પણ વિશ્વ સમક્ષ તેના વારસા માટે એક અનોખી ઓળખ બનાવી
• ગુજરાતમાં 4 વારસાગત સ્થળો છે જેનો યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ લિસ્ટમાં સમાવેશ
• ગુજરાતના અમદાવાદ શહેરને હેરિટેજ સિટી તરીકે સમાવેશ કરવામાં આવ્યો
• પાટણની રાણીકી વાવ,પાવાગઝ ચાંપાનેર અને કચ્છના ધોળાવીરાનો સમાવેશ

વિશ્વભરમાં સંસ્કૃતિ અને પ્રકૃતિના સંરક્ષણ અને જાગૃતિને પ્રોત્સાહન આપવાના ઉદ્દેશ્યથી દર વર્ષે 18 એપ્રિલના રોજ World Heritage Day ઉજવવામાં આવે છે.UNESCOની વિશ્વ હેરિટેજ યાદીમાં દુનિયાના જુદા-જુદા દેશોની આ ઐતિહાસક સ્થાનોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ લિસ્ટમાં ભારતના 40 સ્થળોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.આ ઉપરાંત ભારત તેના વારસા માટે વિશ્વમાં એક અનોખી ઓળખ ધરાવે છે.

18 એપ્રિલ,1982 ના રોજ ટ્યુનિશિયામાં ઇન્ટરનેશનલ કાઉન્સિલ ઓન મોન્યુમેન્ટ્સ એન્ડ સાઇટ્સ દ્વારા પ્રથમ ‘વર્લ્ડ હેરિટેજ ડે’ ઉજવવામાં આવ્યો હતો.ત્યારથી આ દિવસ દર વર્ષે ‘વર્લ્ડ હેરિટેજ ડે’તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ લિસ્ટમાં ભારતના 40 સ્થળોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.આ ઉપરાંત ભારત તેના વારસા માટે વિશ્વમાં એક અનોખી ઓળખ ધરાવે છે.ભારતની સાથે, ગુજરાતે પણ વિશ્વ સમક્ષ તેના વારસા માટે એક અનોખી ઓળખ બનાવી છે.ગુજરાતમાં 4 આવા વારસાગત સ્થળો છે જેનો યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ લિસ્ટમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.

મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલના માર્ગદર્શન અને પ્રવાસન મંત્રી મૂળુભાઈ બેરાના નેતૃત્વ હેઠળ ગુજરાતના આ ચાર વારસા સ્થળો પર વિશેષ ધ્યાન આપવામાં આવ્યું છે અને આ સ્થળોએ પ્રવાસીઓ માટે યોગ્ય સુવિધાઓ પૂરી પાડવામાં આવી છે.પરિણામે ગયા વર્ષે 2024 માં 12.88 લાખથી વધુ સ્થાનિક અને વિદેશી પ્રવાસીઓએ આ ચાર સ્થળોની મુલાકાત લીધી હતી.આમાંથી,સૌથી વધુ પ્રવાસીઓ,7.15 લાખથી વધુ લોકોએ અમદાવાદના હેરિટેજ સિટીની મુલાકાત લીધી હતી,જ્યારે 3.64 લાખથી વધુ પ્રવાસીઓએ રાણીકીવાડ-પાટણની મુલાકાત લીધી હતી,1.60 લાખથી વધુ પ્રવાસીઓએ ધોળાવીરાની મુલાકાત લીધી હતી અને 47 હજારથી વધુ પ્રવાસીઓએ ચાંપાનેરની મુલાકાત લીધી હતી.

આમ ગયા વર્ષે ગુજરાતમાં ચાર વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ્સ સહિત કુલ 18 હેરિટેજ સાઇટ્સની મુલાકાત 36.95 લાખથી વધુ સ્થાનિક અને વિદેશી પ્રવાસીઓએ લીધી હતી.આનાથી સ્થાનિક રોજગાર તેમજ ગુજરાતના એકંદર અર્થતંત્રને મોટો વેગ મળ્યો છે.વૈશ્વિક સંગઠન યુનાઇટેડ નેશન્સ એજ્યુકેશનલ,સાયન્ટિફિક એન્ડ કલ્ચરલ ઓર્ગેનાઇઝેશન –યુનેસ્કો દ્વારા દર વર્ષે 18 એપ્રિલે વિશ્વ ધરોહર દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. ગુજરાતમાં પણ યુનેસ્કોએ સ્થાપત્ય,ઇતિહાસ,પાણી વ્યવસ્થાપન,કલા અને ઉત્તમ શહેરી આયોજન જેવા વિષયો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને ચાર સ્થળો – ચાંપાનેર,રાણીકી વાવ,અમદાવાદ શહેર અને ધોળાવીરાને વર્લ્ડ હેરિટેજનો દરજ્જો આપ્યો છે.

– ચાંપાનેર ( પાવાગઢ )

ચાંપાનેર-પાવાગઢ એ પંચમહાલ જિલ્લામાં આવેલું એક પૌરાણિક-ઐતિહાસિક શહેર છે.વર્ષ 2004 માં, યુનેસ્કોએ તેને ગુજરાતના પ્રથમ ‘વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ’નો દરજ્જો આપ્યો.અહીં સ્થિત કાલિકા માતા મંદિર ગુજરાતના શક્તિપીઠોમાં ત્રીજું શક્તિપીઠ છે.તેની સ્થાપના આઠમી સદીમાં રાજા વનરાજ ચાવડા દ્વારા કરવામાં આવી હતી.ચાંપાનેરનું નામ ત્યાંના સેનાપતિ ચંપારાજના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું હતું. પાવાગઢની ઉપર અને નીચે ટેકરીઓ પર સ્થિત ચાંપાનેર શહેરમાં સલ્તનત કાળની રચનાઓ છે,જે પુરાતત્વીય ઉદ્યાન જેવી છે.પાવાગઢની ટેકરી પર આઠ દરવાજા જોઈ શકાય છે.પટાઈ રાજાનો મહેલ, કિલ્લાઓની દિવાલો,પાણીની ટાંકીઓ,કોઠાર,કમાનો વગેરે ખંડેર સ્વરૂપમાં જોવા મળે છે.ચાંપાનેર-પાવાગઢની યાત્રા ભક્તો માટે એક આનંદદાયક અનુભવ છે.

– રાણી કી વાવ ( પાટણ )
રાણકી વાવ ઉત્તર ગુજરાતના પાટણ જિલ્લાના પાટણ શહેરમાં સ્થિત છે.આ ઐતિહાસિક વાવ 11મી સદીના અંતમાં ભીમદેવની પ્રથમ રાણી ઉદયમતી દ્વારા બનાવવામાં આવી હતી.તે અણહિલવાડ પાટણના સોલંકી વંશના રાજા મૂળરાજ સોલંકીના પુત્ર અને જૂનાગઢના રાજા રાખીનગરની પુત્રી હતી.યુનેસ્કોએ 2014માં રાંકીવાવને વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટનો દરજ્જો આપ્યો હતો.ભારત અને વિદેશથી હજારો પ્રવાસીઓ આ ધોધ જોવા માટે આવે છે.તેમાં જયા પ્રકારની છત સાથે સાત માળનું માળખું છે.વાવમાં ઘણા દેવી-દેવતાઓ તેમજ આકર્ષક અપ્સરાઓ અને નાગ કન્યાઓની કલાત્મક શિલ્પો પણ કોતરવામાં આવી છે.વાવમાં એક નાનો રહસ્યમય દરવાજો પણ દેખાય છે.વર્ષ 2018માં રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા દ્વારા જારી કરાયેલી જાંબલી 100રૂપિયાની નોટ પર રાણી કિવાવની છબી દેખાય છે.

– અમદાવાદ હેરિટેજ સિટી
યુનેસ્કોએ 2017માં અમદાવાદના ફોર્ટ વિસ્તારને ધ્યાનમાં રાખીને ભારતને પ્રથમ હેરિટેજ વર્લ્ડ સિટીનો દરજ્જો આપ્યો હતો.ગુજરાત ધારા પર સાબરમતી નદીના કિનારે આવેલું,અમદાવાદ મૂળરૂપે પ્રાચીન આશાવલ (આશાપલ્લી) હતું.11મી સદીમાં રાજા કર્ણદેવ સોલંકીએ કર્ણાવતી નામનો લશ્કરી છાવણી સ્થાપી હતી.સુલતાન અહેમદ શાહે 1411માં માણેક બુર્જથી પોતાની રાજધાની સ્થાપવા માટે કિલ્લાનું બાંધકામ શરૂ કર્યું હતું.આપણે તેને ‘ભદ્ર કા કિલ્લા’ તરીકે જાણીએ છીએ.તેમના વંશજ સુલતાન મહમૂદ બેગડાએ શહેરને સુરક્ષિત રાખવા માટે દિવાલો અને દરવાજા બનાવ્યા હતા.ફતેહબાગ મહેલ,આઝમખાન મહેલ,ચંદા-સૂરજ મહેલ અને શાહીબાગ મહેલ મુઘલ શાસન દરમિયાન બનાવવામાં આવ્યા હતા.આ સમયગાળા દરમિયાન, શાંતિદાસ ઝવેરી શહેરના પ્રથમ નગરશેઠ બન્યા અને મહાજન પરંપરા શરૂ કરી.ગાયકવાડ હવેલી મરાઠા સમયગાળા દરમિયાન બનાવવામાં આવી હતી.
અમદાવાદના કોટ વિસ્તારમાં 600 વર્ષથી વધુ જૂની ઘણી ઐતિહાસિક રચનાઓ છે.આ સાથે શહેરમાં હિન્દુ, જૈન,મુસ્લિમ અને અન્ય ધર્મોના સ્થળોનો સમૃદ્ધ વારસો પણ છે.અમદાવાદની હવેલી સ્થાપત્યનો આનંદ માણવા માટે,કાલુપુર સ્વામિનારાયણ મંદિરની હવેલી, સારાભાઈ પરિવારની હવેલી,હરકુંવર સેઠાણીની હવેલી,શેઠ હઠીસિંહની હવેલી, દિવેટિયાની હવેલી,દોશીવાડાની વિશાળ લાંબી હવેલી,મંગળદાસ શેઠની હવેલી અને વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના હવેલી મંદિરો જોવા મળે છે.દેશ-વિદેશથી ઘણા લોકો ગાંધીજીના આશ્રમને જોવા માટે અમદાવાદ આવે છે.આજે ગાંધી આશ્રમ એક વૈશ્વિક સીમાચિહ્ન બની ગયો છે.

– ધોળાવીરા ( કચ્છ )
ધોળાવીરા કચ્છ જિલ્લાના ભચાઉ તાલુકાના ખાદીર બેટમાં આવેલું ધોળાવીરા,હડપ્પા સંસ્કૃતિના પ્રાચીન શહેરના અવશેષોનું ઘર છે.ભારતીય પુરાતત્વવિદ્ જગતપતિ જોશી દ્વારા 1967-1968માં શોધાયેલ, ધોળાવીરાને 2021માં યુનેસ્કો દ્વારા વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.

ધોળાવીરાને 2021 માં યુનેસ્કોની વર્લ્ડ હેરિટેજ યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યું હતું.ધોળાવીરા ગામની નજીક હોવાથી તેને ધોળાવીરા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.સ્થાનિક લોકો ધોળાવીરાને કોટડો અથવા મહાદુર્ગ પણ કહે છે.આ શહેર સિંધુ ખીણ સંસ્કૃતિના ‘આધુનિક શહેર આયોજન’ માટે જાણીતું હતું.આ શહેરો હજુ પણ તેમની ઇમારતો,સ્થાપત્ય,જાહેર સ્થળો અને ગટર વ્યવસ્થા માટે અનુકરણીય માનવામાં આવે છે.શહેરના અવશેષો 100 હેક્ટરમાં ફેલાયેલા છે.આ શહેરમાંથી બે નહેરો પસાર થાય છે.