2017 પહેલા, કેન્દ્રીય બજેટ ફેબ્રુઆરીના અંતમાં રજૂ કરવામાં આવતું હતું, પરંતુ 2017 થી તે 1 ફેબ્રુઆરીએ રજૂ થવાનું શરૂ થયું. હવે કેન્દ્રીય નાણામંત્રી 1 ફેબ્રુઆરીએ બજેટ રજૂ કરે છે. આ વર્ષે પણ નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરી 2024ના રોજ બજેટ રજૂ કરશે.
આજે આ લેખમાં અમે તમને જણાવીશું કે શા માટે બજેટની તારીખમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો છે. કેન્દ્રીય નાણામંત્રી 1 ફેબ્રુઆરી 2024ના રોજ કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરશે. આ વર્ષે નિર્મલા સીતારમણ નાણાકીય વર્ષ 2024-25 માટે સરકારના આયોજન વિશે જણાવશે. ચાલુ વર્ષનું આ વર્તમાન કેન્દ્ર સરકારનું છેલ્લું બજેટ છે.
આ કારણોસર આ બજેટમાં કોઈ મોટી જાહેરાત કરવામાં આવશે નહીં. વાસ્તવમાં આ વર્ષે લોકસભાની ચૂંટણી યોજાવા જઈ રહી છે. લોકસભાની ચૂંટણી બાદ દેશમાં નવી સરકાર અથવા ભાજપ શાસિત સરકાર બની શકે છે.
શું તમે જાણો છો કે આ પહેલા કેન્દ્રીય બજેટ ફેબ્રુઆરીના અંતમાં રજૂ કરવામાં આવતું હતું. 2017 થી, કેન્દ્રીય બજેટ 1 ફેબ્રુઆરીથી રજૂ થવાનું શરૂ થયું. આવી સ્થિતિમાં હવે સવાલ એ ઊભો થાય છે કે તેની તારીખ કેમ બદલવામાં આવી?
હકીકતમાં, 2017 માં, તત્કાલિન નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ જાહેરાત કરી હતી કે હવેથી કેન્દ્રીય બજેટ 1 ફેબ્રુઆરીએ રજૂ કરવામાં આવશે. તેમણે કહ્યું કે આ નિર્ણય બાદ સંસ્થાનવાદી યુગનો અંત આવશે. હવે ચાલો જાણીએ કે અરુણ જેટલીએ આ નિર્ણય કેમ લીધો?
વાસ્તવમાં જ્યારે બજેટ ફેબ્રુઆરીના અંતમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું ત્યારે એપ્રિલ સુધી તેનો અમલ કરવામાં મુશ્કેલી હતી. જેના કારણે કેન્દ્રીય બજેટની તારીખમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો હતો. જ્યારે કોઈ નિયમ કે યોજના લાગુ કરવામાં આવે છે ત્યારે તેને સંસદમાં રજૂ કરવામાં આવે છે. સંસદ દ્વારા મંજૂર થયા પછી, રાષ્ટ્રપતિની પરવાનગી પછી જ તેનો અમલ થાય છે. આ સમગ્ર પ્રક્રિયામાં ઘણો સમય લાગે છે.
બજેટની તારીખ બદલવાની સાથે અરુણ જેટલીએ રેલવે બજેટને કેન્દ્રીય બજેટમાં સામેલ કરવાની પણ જાહેરાત કરી હતી.
1999 સુધી, કેન્દ્રીય બજેટ ફેબ્રુઆરીના છેલ્લા દિવસે સાંજે 5 વાગ્યે રજૂ કરવામાં આવતું હતું. આ બ્રિટિશ પરંપરા હતી. આઝાદી પછી પણ બ્રિટિશ પરંપરાનું પાલન થતું રહ્યું. ખરેખર, બ્રિટનમાં બજેટ સવારે 11 વાગ્યે રજૂ થાય છે, જે ભારતીય સમય મુજબ સાંજે 5 વાગ્યે હતું. જેના કારણે વર્ષ 1999 સુધી કેન્દ્રીય બજેટ ફેબ્રુઆરી મહિનામાં સાંજે 5 વાગ્યા સુધી રજૂ કરવામાં આવતું હતું.
1999માં દેશમાં અટલ બિહારી વાજપેયીના નેતૃત્વમાં એનડીએની સરકાર હતી. તત્કાલીન નાણામંત્રી યશવંત સિંહાએ સૂચન કર્યું હતું કે કેન્દ્રીય બજેટ સવારે 11 વાગ્યે રજૂ કરવામાં આવે. તેમણે કહ્યું કે આવી સ્થિતિમાં વધુ સારા વિશ્લેષણ અને નિયમોને સમયસર લાગુ કરી શકાય છે.
આ સૂચનને બધાએ સ્વીકાર્યા પછી જ, વર્ષ 1999માં પહેલીવાર સવારે 11 વાગ્યે કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરવામાં આવ્યું. આ પછી દર વર્ષે સવારે 11 વાગ્યે કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ થવા લાગ્યું.
