દેશની રાજધાની નવી દિલ્હીમાં બે દિવસીય G-20 સમિટના પહેલા જ દિવસે સંયુક્ત ઘોષણાની સમજૂતી પર પહોંચવું અભૂતપૂર્વ હતું. જ્યારે પશ્ચિમી દેશો યુક્રેન યુદ્ધ માટે રશિયાની નિંદા કરતો ઠરાવ લાવવા માંગતા હતા.તે ભારતની રાજદ્વારી સફળતા હતી કે ઘોષણાપત્રમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું હતું કે આ યુદ્ધનો યુગ નથી અને રશિયાને સલાહ પણ આપી હતી કે પરમાણુ હુમલો કે ધમકી અસ્વીકાર્ય છે.કોન્ફરન્સમાં રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ પુતિન અને ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગની ગેરહાજરી બાદ એવી અટકળો લગાવવામાં આવી રહી હતી કે મેનિફેસ્ટો પર કદાચ સર્વસંમતિ ન બની શકે.
પરંતુ રાજદ્વારી કૌશલ્ય સાથે,ભારત સરકારે શબ્દો પસંદ કરવામાં એવી કુશળતા બતાવી કે અમેરિકા અને પશ્ચિમી દેશોની સાથે રશિયા અને ચીનના પ્રતિનિધિઓ પણ સંયુક્ત ઠરાવ માટે સંમત થયા. G-20 કોન્ફરન્સ ભારતના નામે હતી. અમે વિકાસશીલ દેશોના આર્થિક અને ઊર્જા મુદ્દાઓને મુદ્દો બનાવવામાં સફળ રહ્યા.આ નરેન્દ્ર મોદી સરકારની વિદેશ નીતિની સફળતા છે કે આપણી પ્રતિષ્ઠા વિશ્વમાં ટોચ પર પહોંચી છે. આ વૈશ્વિક મુદ્દાઓ પર વીસ દેશો વચ્ચે સર્વસંમતિ બનાવવી એ એક મુશ્કેલ કાર્ય હતું જે ભારતે શક્ય બનાવ્યું. જેના માટે સફળ મુત્સદ્દીગીરી અને મજબૂત રાજકીય ઈચ્છાશક્તિની જરૂર હતી.સૌથી મહત્વની વાત એ છે કે જ્યાં ભારત G-20ના આર્કિટેક્ટ અમેરિકાને મનાવવામાં સફળ રહ્યું હતું,ત્યાં તે જૂના મિત્ર રશિયા સાથેના સંબંધોની ગરિમા જાળવી શક્યું હતું.
વૈશ્વિક નેતૃત્વ હેઠળ ભારત માટે આ એક ઐતિહાસિક સિદ્ધિ છે.અમેરિકાએ કહ્યું છે કે ભારતને સુરક્ષા પરિષદનો કાયમી સભ્ય બનાવવા માટે દરેક શક્ય સહયોગ આપવામાં આવશે. વૈશ્વિક સમુદાયે મોદીના નિવેદનની પ્રશંસા કરી કે 21મી સદી એ શાંતિ અને વૈશ્વિક સમુદાયના સર્વાંગી વિકાસનો યુગ છે.જેના માટે સમગ્ર વિશ્વએ એક પરિવાર તરીકે એક થવું પડશે. અમારી સૌથી મોટી સિદ્ધિઓમાંની એક એ છે કે ભારતે આફ્રિકાના દિલ જીતી લીધા, જ્યાં ચીન, રશિયા અને તુર્કી વર્ચસ્વ સ્થાપિત કરવા માટે ભારે રોકાણ કરી રહ્યા હતા.ભારતના પ્રયાસોને કારણે 55 સભ્યો ધરાવતું આફ્રિકન યુનિયન G-20નું સભ્ય બન્યું છે. ભારતને પણ આ સફળતા પર ગર્વ થશે. જી-20 જેવા વૈશ્વિક મંચમાં ચોક્કસપણે આફ્રિકન દેશોની અવગણના કરી શકાય નહીં.
આના દ્વારા આફ્રિકામાં ખાદ્ય સુરક્ષા કટોકટી અને આર્થિક અસમાનતાના મુદ્દા ઉઠાવવાની તક મળશે.જો કે, જી-20ની દિલ્હી સમિટમાં 83 મુદ્દાઓ પર સર્વસંમતિ સુધી પહોંચવું એ એક મોટી ઉપલબ્ધિ છે. ખાસ કરીને, કોન્ફરન્સ મજબૂત, લાંબા ગાળાની, સંતુલિત અને સમાવેશક વૃદ્ધિ, લિંગ સમાનતા, લાંબા ગાળાના ભવિષ્ય માટે હરિયાળી વૃદ્ધિ કરાર, બહુપક્ષીયવાદને પુનર્જીવિત કરવા, વૈશ્વિક બાયોફ્યુઅલ એલાયન્સની જાહેરાત અને તેના જવાબમાં ભારત-યુરોપ આર્થિક કોરિડોરની સ્થાપના પર સંમત થયા હતા. ચીનની BRI માટે. તે એક મોટી સિદ્ધિ છે. બેશક, વૈશ્વિક હિતોને પ્રાધાન્ય આપીને આ સફળતા મળી છે. આમ છતાં જો મોદી સરકારે આ સફળ વૈશ્વિક ઈવેન્ટમાં વિપક્ષને સન્માનજનક દરજ્જો આપ્યો હોત તો તેનાથી વિશ્વને ભારતીય લોકશાહીનો સુંદર સંદેશો ગયો હોત. લોકશાહી ત્યારે જ સાર્થક બને છે જ્યારે મજબૂત પક્ષની સાથે મજબૂત વિપક્ષની હાજરી હોય.
